Βιογραφία

Ο Λουκάς Σαμαράς γεννήθηκε το 1936 στην Καστοριά. Το 1939 με το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο γουνοποιός πατέρας του παραμένει στις Ηνωμένες Πολιτείες που βρίσκεται για επαγγελματικούς λόγους, και έτσι ο Σαμαράς βιώνει τα τραγικά γεγονότα της περιόδου καθώς και του Ελληνικού Εμφυλίου μεγαλώνοντας με τη μητέρα του, τη γιαγιά του και δύο θείες. Η οικογένεια επανενώνεται τελικά το 1948 όταν ο Σαμαράς μαζί με την μητέρα του μεταβαίνουν στις Ηνωμένες Πολιτείες. Από το γυμνάσιο επικεντρώνεται στα καλλιτεχνικά και πειραματίζεται με ακουαρέλες, παστέλ, ελαιογραφίες, πηλό και συνθέσεις με φύλλα χαρτιού. Το 1955 κερδίζει κρατική υποτροφία στη Σχολή Καλών Τεχνών και Επιστημών του Rutgers University στο New Brunswick, μετά από πρόταση του Allan Kaprow o οποίος γίνεται δάσκαλος και μέντορας του. Μαθητεύει ανεπίσημα και δίπλα στον George Segal και τον Robert Whitman. Παράλληλα εκπαιδεύεται και στους τομείς της λογοτεχνίας, της υποκριτικής και της ιστορία τέχνης, και συμμετέχει σε θεατρικές παραστάσεις και μιούζικαλ στο Queen’s Theater. Στις πρώιμες δημιουργίες του συγκαταλέγονται αφαιρετικά και παραστατικά έργα, κυρίως ελαιογραφίες και παστέλ με νεκρές φύσεις και προσωπογραφίες. Τότε δοκιμάζει ασημί και φωσφορίζοντα χρώματα και τη χρήση αλουμινόχαρτου, κάτι που θα επαναλάβει σε μεταγενέστερη δουλειά του. Το 1959 λαμβάνει υποτροφία από το Κέντρο Woodrow Wilson και εγγράφεται στο προπτυχιακό τμήμα Ιστορίας Τέχνης του Πανεπιστημίου Columbia. Το 1959 εμφανίζεται σε happenings του Αllan Kaprow, και παίρνει υποτροφία για τη Δραματική Σχολή Stella Adler στη Νέα Υόρκη όπου σπουδάζει για δύο χρόνια. Ταυτόχρονα κατασκευάζει αντικείμενα, αρχικά μικρής κλίμακας, χρησιμοποιώντας γύψο, και ξεκινά την ενασχόληση του με τη συγγραφή διηγημάτων όπως το “Pythia helps the Three Legged Man”. Τον ίδιο χρόνο κάνει την πρώτη του ατομική έκθεση στη Reuben Gallery της Νέας Υόρκης. Τον επόμενο χρόνο συνεχίζει να συμμετέχει σε happenings άλλων καλλιτεχνών όπως των Red Grooms, Jim Dine, Claes Oldenburg και Robert Whitman. Το 1961 συμμετέχει στην έκθεση The Art of Assemblage στο MοMA στην Νέα Υόρκη με το έργο Untitled, 1960 – 1961 το οποίο αργότερα το μουσείο προσθέτει στη συλλογή του. Το 1962 φτιάχνει το πρώτο από τη σειρά αριθμημένων κουτιών του το Box #1, μια σειρά που θα ολοκληρώσει το 1972. Για την κατασκευή των κουτιών αξιοποιεί φτερά, καθρέφτες, γύψο και πρόκες. Σε ύστερη φάση προσθέτει και άλλα ετερόκλητα και αιχμηρά αντικείμενα όπως μαχαίρια, πιρούνια, πλαστικά λουλούδια, ταριχευμένα πουλιά, ψαλίδια, λεπίδες και καρφίτσες. Το 1965 επιμελείται την πρώτη του εγκατάσταση/δωμάτιο με καθρέφτες, γνωστό ως Mirrored Room, και το 1966 τη σειρά Transformation: Eyeglasses, την πρώτη σειρά γλυπτών του όπου συνηθισμένα αντικείμενα αναδιαμορφώνονται μέσα από διάφορες μεθόδους. Το 1967 συμμετέχει στην έκθεση American Sculpture of the Sixties στο Los Angeles County Museum of Art περιλαμβάνοντας την εγκατάσταση Mirrored Corridor η οποία διαμορφώθηκε ειδικά για το εσωτερικό του συγκεκριμένου κτιρίου. Το 1969 καλείται να διδάξει ως επισκέπτης – κριτικός στη Σχολή Τέχνης του Yale. Το ίδιο διάστημα επιμελείται τη σειρά Chair Transformations, μεταμορφώνοντας καρέκλες ποικιλοτρόπως ενώ ξεκινάει επίσης τη σειρά φωτογραφιών AutoPolaroids, 1969 τις οποίες παρουσιάζει σε σελίδες λευκώματος, με δύο ή περισσότερες σειρές από φωτογραφίες. Σε αυτές απεικονίζεται ο ίδιος σε διάφορες πόζες και εμφανίσεις, εκδηλώνοντας προσωπικές, υπαρξιακές αναζητήσεις. Η εμμονική ενασχόλησή του με την εικόνα του παρατηρείται και στην ταινία που σκηνοθετεί σε συνεργασία με την Kim Levin με τίτλο Self, 1968, και σε σειρές έργων που ακολουθούν. Το 1972-1973 σχεδιάζει την λαβυρινθώδη κάτοψη και επιβλέπει το στήσιμο της πρώτης μεγάλης αναδρομικής του έκθεσης που διοργανώνεται στο Whitney Museum στη Νέα Υόρκη. Το 1973 ξεκινά δεύτερη σειρά έργων με polaroids, που ονομάζει Photo-transformations, επεμβαίνοντας στην ευαίσθητη επιφάνεια των φωτογραφιών και παραμορφώνοντας την αρχική εικόνα, πολλές φορές σε σημείο που οι μορφές και τα σχήματα δεν είναι πλέον ευδιάκριτα. Αυτό το καταφέρνει είτε με την καινοτομία της ελεγχόμενης, χειροποίητης παραμόρφωσης, είτε χρησιμοποιώντας φίλτρα, προσδίδοντας έτσι στη φωτογραφική εικόνα χαρακτηριστικά σχεδίου, χαρακτικού ή ακόμα και ζωγραφικής. Το 1975 δημιουργεί τη σειρά σχεδίων Matrix με γραφίτη και αργότερα σε ασημί και μπρούτζινο χρώμα πάνω σε μαύρο χαρτόνι. Την ίδια χρονιά συμμετέχει στην έκθεση Eight Artists, Eight Attitudes, Eight Greeks στα πλαίσια του Ελληνικού Μήνα στο ICA του Λονδίνου σε επιμέλεια Χρήστου Ιωακειμίδη και Norman Rosenthal. Το 1976 αρχίζει να δουλεύει με ραπτομηχανή για τη σειρά έργων, Reconstructions, με κομμάτια από ύφασμα που συρράπτει κάνοντάς τα να μοιάζουν με ψηφιδωτά. Το 1978 δημιουργεί τρεις νέες σειρές φωτογραφιών, τα Still Lifes, που περιλαμβάνουν αυτοπροσωπογραφίες με αυτοβιογραφικά στοιχεία, τα Figures, και τα Sittings, με καθιστά πορτραίτα φίλων και οικείων προσώπων πλαισιωμένα από έντονο φωτισμό και φανταχτερά υφάσματα. Το 1982 εξελίσσει ακόμα περισσότερο την μεθοδολογία του με τη σειρά Panoramas που αποτελούν συνθέσεις και ανασυνθέσεις εικόνων (αυτοπροσωπογραφιών, νεκρών φύσεων και χώρων) από λεπτές λωρίδες φωτογραφίας. Στη συνέχεια πειραματίζεται με τις διαστάσεις της φωτογραφίας, με αποτέλεσμα τη δημιουργία της σειράς Ultra Large, 1983 γνωστή για το υποβλητικό μέγεθος των έργων. Το 1983 διοργανώνεται η περιοδεύουσα έκθεση Samaras: Photos Polaroid Photographs, 1969 – 1983 από το Centre Georges Pompidou στο Παρίσι. Από το 2001 επεμβαίνει ψηφιακά στις φωτογραφίες του. Το 2003 παράγει τη σειρά φωτογραφιών Photofictions και το 2004 τα Photoflicks, σύντομα βίντεο που έχει επεξεργαστεί μέσω υπολογιστή. Αναπόσπαστο κομμάτι του συνολικού έργου του αποτελεί η αυτοαναφορικότητα και η προσωπική ανάγκη διερεύνησης του ίδιου του εαυτού, με βλέμμα ψυχαναλυτικό, ηδονοβλεπτικό, ωμό και συνάμα αυτάρεσκο. Έχει συμμετάσχει σε πλήθος ατομικών και ομαδικών εκθέσεων, στην Documenta 4, 5 & 6 (1968, 1972, 1977), και έχει εκπροσωπήσει την Ελλάδα στην Μπιεννάλε της Βενετίας το 2009. Αναδρομικές εκθέσεις του έχουν διοργανωθεί από το Whitney Museum of American Art (2003 – 2004) στην Νέα Υόρκη, την Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου (2005) στην Αθήνα, το Museum of Contemporary Art του Σικάγο (1971), το Denver Art Museum (1981 – 1983) & (1988), καθώς και το Yokohama Museum of Art (1991 – 1992). Έργα του βρίσκονται σε συλλογές όπως αυτές των Art Institute στο Σικάγο, Museum of Contemporary Art στο Λος Άντζελες, Solomon R. Guggenheim Museum και Whitney Museum of American Art στην Νέα Υόρκη, Walker Art Center στη Μινεάπολη, Tate Britain στο Λονδίνο και σε πολλές άλλες. Πέθανε στη Νέα Υόρκη το 2024.

Μάρη Σπανουδάκη
Επιμελήτρια & Ερευνήτρια