Βιογραφία

Η Σελέστ Πολυχρονιάδη ήταν Ελληνίδα εικαστικός του 20ού αιώνα με ένα πολυσχιδές έργο που εκτείνεται από τη ζωγραφική και τη χαρακτική έως τη γλυπτική, τη διακοσμητική και την κεραμική. Γεννήθηκε στην Αθήνα και αρχικά σπούδασε μουσική στο Ωδείο Αθηνών, ενώ παράλληλα μαθήτευσε στη ζωγραφική κοντά στην Χαρίκλεια Αλεξανδρίδου-Στεφανοπούλου. Το 1930, με ισχυρή την επιθυμία να γνωρίσει τα σύγχρονα καλλιτεχνικά ρεύματα, μετέβη στο Παρίσι – τότε παγκόσμιο κέντρο της τέχνης. Εκεί φοίτησε στην Académie de la Grande Chaumière και στο Conservatoire National des Arts et Métiers, σπουδάζοντας μεταξύ άλλων σχέδιο, ζωγραφική, νωπογραφία, ψηφιδωτό και κεραμική. Κατά την τετραετή παραμονή της στη Γαλλία (1930–1934) πραγματοποίησε την πρώτη ατομική της έκθεση παρουσιάζοντας έργα κεραμικής και συμμετείχε σε ομαδικές εκθέσεις του παρισινού καλλιτεχνικού κύκλου. Η επαφή της με τον ευρωπαϊκό μοντερνισμό –και ιδίως με το κίνημα του σουρεαλισμού που τότε άνθιζε– άφησε ανεξίτηλο αποτύπωμα στη μετέπειτα δημιουργική της πορεία. Το 1934 ολοκλήρωσε τις σπουδές της και επέστρεψε στην Ελλάδα, μεταφέροντας μαζί της τις πολύτιμες επιρροές του Παρισιού.

Εγκαταστημένη πλέον στην Αθήνα, η Πολυχρονιάδη εντάχθηκε στους κύκλους της προοδευτικής καλλιτεχνικής ομάδας «Τέχνη» και ανέλαβε τη διεύθυνση της πρωτοποριακής γκαλερί «Στούντιο». Μέσω αυτής της αίθουσας συνέβαλε στη διοργάνωση εκθέσεων μοντέρνας τέχνης – χαρακτηριστικά, το 1938 οργάνωσε την πρώτη έκθεση του πρωτοπόρου εξπρεσιονιστή Γιάννη Μπουζιάνη στην Αθήνα. Τον ίδιο χρόνο (Μάρτιος 1938) παρουσίασε και η ίδια την πρώτη της ατομική έκθεση ζωγραφικής στην αίθουσα Στρατηγοπούλου, εισάγοντας στο ελληνικό κοινό τα νέα εικαστικά ιδιώματα. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής (1941–1944), η Πολυχρονιάδη δημιούργησε μια συγκλονιστική σειρά σχεδίων με μελάνι και μολύβι που απεικόνιζαν τον πόνο και το πένθος του πολέμου – συχνά με μορφές μοιρολογουσών γυναικών – αντανακλώντας την οδύνη της εποχής. Τα σχέδια αυτά εκτέθηκαν αμέσως μετά την Απελευθέρωση (1946, στη Λέσχη «Παρνασσός») και αργότερα συγκεντρώθηκαν σε ένα εικονογραφημένο λεύκωμα υπό τον τίτλο Κατοχή. Σχέδια (Αθήνα, Νέες Μορφές, 1961), με πρόλογο του ιστορικού τέχνης Άγγελου Προκοπίου. Η Πολυχρονιάδη δημιούργησε σειρά σχεδίων πάνω στα Άνθη του Κακού του Σαρλ Μπωντλαίρ, που παρουσιάστηκαν το 1969 στην αίθουσα “Νέες Μορφές” με τον τίτλο “20 Εικόνες από τα Άνθη του Κακού”.

Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Πολυχρονιάδη –ήδη παντρεμένη με τον συγγραφέα και δημοσιογράφο Πάνο Καραβία– στράφηκε εκ νέου προς το εξωτερικό. Το 1946 εγκαταστάθηκε στη Νέα Υόρκη, συνοδεύοντας τον σύζυγό της που ανέλαβε καθήκοντα ανταποκριτή του ΟΗΕ για ελληνική εφημερίδα. Στη μητρόπολη της τέχνης ήρθε σε επαφή με ένα δυναμικό διεθνές καλλιτεχνικό περιβάλλον: την περίοδο εκείνη οι Ευρωπαίοι σουρεαλιστές είχαν καταφύγει στην Αμερική και το κίνημα του αφηρημένου εξπρεσιονισμού αναδυόταν ισχυρό. Οι εμπειρίες αυτές επηρέασαν καθοριστικά το ύφος της – η ίδια πειραματίστηκε με νέες μορφές και υλικά, ιδιαίτερα στη γλυπτική, διευρύνοντας την εκφραστική της γκάμα. Ως μέλος της ελληνικής διασποράς στη Νέα Υόρκη, η Πολυχρονιάδη διατήρησε ζωντανές τις επαφές με την πατρίδα και ανέδειξε πτυχές της σύγχρονης ελληνικής τέχνης στο διεθνές περιβάλλον. Το 1953 επέστρεψε οριστικά στην Ελλάδα, φέρνοντας μαζί της τις καλλιτεχνικές εμπειρίες του μεταπολεμικού κόσμου. Τις επόμενες δεκαετίες πραγματοποίησε σημαντικές εκθέσεις στην Αθήνα – από το 1960 και εξής συνεργάστηκε στενά με τη γκαλερί «Νέες Μορφές», όπου παρουσίασε πολυάριθμες ατομικές εκθέσεις ζωγραφικής και μικτής τεχνικής. Παράλληλα, συμμετείχε σε πολλές ομαδικές διοργανώσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, εκπροσωπώντας την ελληνική τέχνη διεθνώς (ενδεικτικά, έλαβε μέρος σε εκθέσεις στη Γαλλία, την Ελβετία, το Ισραήλ, τη Βραζιλία και αλλού). Το 1961 τιμήθηκε με το πρώτο βραβείο χαρακτικής στην 4η Μπιενάλε της Αλεξάνδρειας στην Αίγυπτο – μια διάκριση που επισφράγισε την καταξίωσή της και εκτός ελληνικών συνόρων.

Το εικαστικό ιδίωμα της Σελέστ Πολυχρονιάδη εξελίχθηκε διαρκώς, αντανακλώντας τις εμπειρίες και τις αναζητήσεις της. Οι προπολεμικές της δημιουργίες φέρουν τον απόηχο του ευρωπαϊκού μοντερνισμού και του υπερρεαλισμού που βίωσε στο Παρίσι, ενώ στα μεταπολεμικά έργα της διακρίνεται σταδιακά η στροφή προς την αφηρημένη έκφραση. Κατά τη δεκαετία του 1960 και 1970 η ζωγραφική της απέκτησε πιο πειραματικό χαρακτήρα: ανέπτυξε συνθέσεις με γεωμετρικά, μηχανικά σχήματα και μορφές, ενσωματώνοντας τη σύγχρονη τεχνολογική αισθητική στο έργο της, χωρίς όμως να εγκαταλείπει την ποιητική διάθεση και τον υπαινικτικό σουρεαλισμό που χαρακτήριζαν την παλαιότερη δουλειά της. Η Πολυχρονιάδη υπηρέτησε με άνεση πολλά μέσα και τεχνικές – από την ελαιογραφία και την ακουαρέλα έως το μελάνι, την χαρακτική, τα κεραμικά και τη γλυπτική – γεγονός που της επέτρεψε να πραγματώσει ένα ιδιαίτερα πολυδιάστατο έργο. Η συμβολή της στην ελληνική τέχνη υπήρξε σημαντική, ιδίως αν αναλογιστούμε ότι δραστηριοποιήθηκε σε μια εποχή που οι γυναίκες δημιουργοί σπάνια αναγνωρίζονταν ισότιμα. Σήμερα θεωρείται δικαίως μεταξύ των πρωτοπόρων της αφηρημένης τέχνης στην Ελλάδα, έχοντας συμβάλει στην εδραίωση του μοντερνισμού και ανοίξει δρόμους για τις επόμενες γενιές καλλιτεχνών. Η διεθνής εμπειρία και η ζωή της στη διασπορά εμπλούτισαν την οπτική της, καθιστώντας την μια δημιουργό-γέφυρα ανάμεσα στην ελληνική και τη διεθνή τέχνη. Έργα της Πολυχρονιάδη βρίσκονται σε σημαντικές συλλογές: πολλά από τα πρωτότυπα καλλιτεχνικά βιβλία και σχέδιά της αποκτήθηκαν από τον συλλέκτη Αντώνη Μπενάκη (σήμερα στη συλλογή του Μουσείου Μπενάκη), ενώ ζωγραφικά και γλυπτά έργα της ανήκουν, μεταξύ άλλων, στη Δημοτική Πινακοθήκη Αθηνών, στη Δημοτική Πινακοθήκη Λάρισας (συλλογή Γ. Ι. Κατσίγρα) και στο Μουσείο Νεοελληνικής Τέχνης Ρόδου, καθώς και σε ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Η Σελέστ Πολυχρονιάδη παρέμεινε ενεργή καλλιτεχνικά μέχρι τα τελευταία της χρόνια· απεβίωσε στην Αθήνα το 1985, αφήνοντας πίσω της ένα σπουδαίο έργο που αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της ιστορίας της ελληνικής διασποράς και της εξέλιξης της νεοελληνικής τέχνης.

Βιβλιογραφία:

1. Πολυχρονιάδη-Καραβία, Σελέστ. Κατοχή: Σχέδια. Αθήνα: Εκδόσεις Νέες Μορφές, 1961.
2. Γκαλερί Νέες Μορφές (επιμ.). Πολυχρονιάδη 1904–1985 (κατάλογος έκθεσης). Αθήνα: Γκαλερί Νέες Μορφές, 2008.
3. Ινστιτούτο Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης (ΙΣΕΤ), Αρχείο Καλλιτεχνών. Βιογραφικό σημείωμα «Σελέστ Πολυχρονιάδη (1904–1985)».
4. Αρχείο Καβάφη – Ίδρυμα Ωνάση. Σελέστ Πολυχρονιάδου-Καραβία (σύντομη βιογραφική παρουσίαση στο ψηφιακό αρχείο).
5. Μουσείο Νεοελληνικής Τέχνης Δήμου Ρόδου, ψηφιακή συλλογή. Περιγραφή έργου «Γυναίκες και παιδιά» με στοιχεία για την καλλιτεχνική πορεία της Σελέστ Πολυχρονιάδη.

H βιογραφία δημιουργήθηκε με τη βοήθεια τεχνητής νοημοσύνης.