Βιογραφία

Ο Ορέστης Κανέλλης (1910–1979) ήταν διακεκριμένος Έλληνας ζωγράφος της γενιάς του Μεσοπολέμου, με καταγωγή από τον Μικρασιατικό Ελληνισμό. Γεννήθηκε στη Σμύρνη το 1910 και σε ηλικία δώδεκα ετών εγκαταστάθηκε ως πρόσφυγας στη Μυτιλήνη, τη γενέτειρα της οικογένειας της μητέρας του. Στη Λέσβο ολοκλήρωσε τις γυμνασιακές του σπουδές και ανέπτυξε τα πρώτα του καλλιτεχνικά ενδιαφέροντα. Το 1929 μετέβη στην Αθήνα για να σπουδάσει ιατρική, αλλά σύντομα εγκατέλειψε τη σχολή (μετά από δύο έτη φοίτησης), καθώς τον κέρδισε οριστικά η ζωγραφική. Το 1930 εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, όπου φοίτησε σε ελεύθερες Ακαδημίες Καλών Τεχνών – κυρίως στην Académie de la Grande Chaumière – αποκομίζοντας πολύτιμες εμπειρίες από τη ζωντανή ευρωπαϊκή πρωτοπορία. Στη γαλλική πρωτεύουσα συνδέθηκε με άλλους Έλληνες της διασποράς· γνώρισε τον ζωγράφο Γεώργιο Γουναρόπουλο, που υπήρξε ο βασικός του δάσκαλος, και τον φημισμένο τεχνοκριτικό και εκδότη Στρατή Ελευθεριάδη (Tériade), ο οποίος διέβλεψε το ταλέντο του νεαρού καλλιτέχνη.

Η πρώτη ατομική έκθεση του Κανέλλη πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα το 1933, στην αίθουσα «Παρνασσός», με τον Tériade να προλογίζει εγκωμιαστικά τον κατάλογο. Από τότε ξεκίνησε μια έντονα παραγωγική πορεία στην ελληνική καλλιτεχνική σκηνή. Μέχρι το τέλος της ζωής του ο Κανέλλης πραγματοποίησε πολυάριθμες ατομικές εκθέσεις (συνολικά περίπου είκοσι), κυρίως στην Αθήνα αλλά και στη γενέτειρά του Μυτιλήνη, καθώς και σε άλλες πόλεις (Θεσσαλονίκη, Ηράκλειο κ.ά.). Παράλληλα συμμετείχε σε σημαντικές ομαδικές διοργανώσεις εντός και εκτός Ελλάδος. Υπήρξε από τα ιδρυτικά μέλη των καλλιτεχνικών ομάδων «Τέχνη» και «Στάθμη», που συνέβαλαν στην ανανέωση της μεταπολεμικής τέχνης στην Ελλάδα. Ήδη το 1934 εκπροσώπησε τη χώρα στη Μπιενάλε της Βενετίας, ενώ αργότερα έλαβε μέρος και στη Μπιενάλε της Αλεξάνδρειας (1954). Συμμετείχε επίσης σε αρκετές Πανελλήνιες Εκθέσεις, καθώς και σε διεθνείς εκθέσεις τέχνης σε μητροπόλεις του εξωτερικού – ενδεικτικά στη Νέα Υόρκη (1958), το Λουγκάνο (1962) και τις Βρυξέλλες (1964) – ενισχύοντας την παρουσία της ελληνικής ζωγραφικής στη διασπορά. Την περίοδο της Κατοχής ο Κανέλλης επέστρεψε στη Λέσβο, όπου εντάχθηκε ενεργά στην Εθνική Αντίσταση. Οι εμπειρίες του από τη δύσκολη αυτή εποχή αποτυπώθηκαν στη θεματολογία αρκετών έργων του. Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αθήνα. Εκτός από τη ζωγραφική, ασχολήθηκε με τη χαρακτική (κυρίως λιθογραφία) και τη συγγραφή κριτικών και δοκιμίων για την τέχνη, δημοσιεύοντας κείμενα σε εφημερίδες και περιοδικά όπως ο «Ζυγός».

Το έργο του Ορέστη Κανέλλη χαρακτηρίζεται από την ανθρωποκεντρική του διάσταση και έναν βαθύ λυρισμό. Η θεματογραφία του επικεντρώνεται στο ελληνικό τοπίο – τόσο στα ηπειρωτικά τοπία όσο και στις θαλασσογραφίες – και στην ανθρώπινη μορφή. Ιδιαίτερη θέση στο έργο του κατέχει η απόδοση της γυναικείας φιγούρας και, κυρίως, των παιδιών. Εμβληματικές παραμένουν οι μορφές των μητέρων και των αδύναμων παιδιών που φιλοτέχνησε στα χρόνια της Κατοχής, οι οποίες αποπνέουν έντονη συναισθηματική φόρτιση. Ο Κανέλλης, μολονότι σε μεγάλο βαθμό αυτοδίδακτος, διέθετε σπάνιο αφομοιωτικό ταλέντο και ανέπτυξε ένα προσωπικό ύφος με υψηλή ευαισθησία στην επεξεργασία του χρώματος. Δέχθηκε επιρροές από τη μοντέρνα ευρωπαϊκή τέχνη που γνώρισε στο Παρίσι, ιδίως από τον εξπρεσιονισμό όπως αποτυπώθηκε στο ύφος του André Derain και του Chaïm Soutine. Παράλληλα, υιοθέτησε στοιχεία του φωβισμού και της αφηρημένης τέχνης, φιλτράροντάς τα μέσα από τη δική του παραστατική αντίληψη. Πολλά έργα του Κανέλλη, ιδιαίτερα της δεκαετίας του 1940, αποδίδουν με παραστατικό αλλά και εκφραστικό τρόπο την σκληρή πραγματικότητα της εποχής, ενσωματώνοντας τη δύναμη της εξπρεσιονιστικής γραμμής. Την ίδια στιγμή, τα τοπία του – ιδίως τα μεταγενέστερα – διακρίνονται για τη λυρική και ποιητική τους ατμόσφαιρα. Η χρωματική του παλέτα, με προεξάρχουσα συχνά τη χρήση του υποβλητικού κίτρινου, συμβάλλει στη δημιουργία έντονων συναισθηματικών αντιθέσεων.

Ο Κανέλλης συγκαταλέγεται ανάμεσα στους σημαντικότερους εκπροσώπους της ελληνικής μεταπολεμικής ζωγραφικής και θεωρείται εξέχουσα μορφή στην καλλιτεχνική ιστορία της Λέσβου. Το 1978 η Εθνική Πινακοθήκη τίμησε τον καλλιτέχνη οργανώνοντας μεγάλη αναδρομική έκθεση του έργου του, επισφραγίζοντας την καταξίωσή του. Έργα του βρίσκονται σήμερα στην Εθνική Πινακοθήκη, σε πολλές Δημοτικές Πινακοθήκες ανά την Ελλάδα (όπως της Αθήνας, της Μυτιλήνης, της Ρόδου, της Λάρισας κ.ά.), στις συλλογές της Τράπεζας της Ελλάδος και της Εθνικής Τράπεζας, καθώς και σε μουσεία και ιδιωτικές συλλογές του εξωτερικού (ενδεικτικά σε Γαλλία, Αγγλία, ΗΠΑ και Καναδά). Ο Ορέστης Κανέλλης απεβίωσε στην Αθήνα το 1979, αφήνοντας πίσω του μια σημαντική καλλιτεχνική παρακαταθήκη στον νεοελληνικό πολιτισμό που συνδέει βιώματα της προσφυγιάς με έναν οικουμενικό λυρισμό στην απεικόνιση της ανθρώπινης μορφής και του τοπίου.

Βιβλιογραφία

1. Δημήτριος Παπαστάμος & Ανδρέας Λ. Εμπειρίκος, Ορέστης Κανέλλης (κατάλογος έκθεσης), Αθήνα: Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλέξανδρου Σούτσου, 1978.
2. Ορέστης Κανέλλης: ο ποιητής του ονείρου, Αθήνα: Εκδόσεις Giovanni, 1981. (συλλογικός τόμος αφιερωμένος στον καλλιτέχνη)
3. Επιμελητήριο Λέσβου & Φιλοτεχνικός Όμιλος Μυτιλήνης “Ο Θεόφιλος”, Λεύκωμα Έκθεσης Λέσβιων Ζωγράφων – Βιογραφίες Καλλιτεχνών, Μυτιλήνη 2002.
4. Εθνική Πινακοθήκη (διαδικτυακή πηγή), «Κανέλλης Ορέστης (1910 Σμύρνη – 1979 Αθήνα)», επίσημη ιστοσελίδα, ανάκτηση: 23/8/2025.
5. Alpha Bank – Συλλογή Έργων Τέχνης (διαδικτυακή πηγή), «Ορέστης Κανέλλης: Παιδί με ηλιοτρόπιο», ανάκτηση: 23/8/2025.

H βιογραφία δημιουργήθηκε με τη βοήθεια τεχνητής νοημοσύνης.