Βιογραφία
Ο Περικλής Βυζάντιος (1893–1972) ήταν διακεκριμένος Έλληνας ζωγράφος του πρώιμου μοντερνισμού, συνδεόμενος με τον μεταϊμπρεσιονισμό και γνωστός για την απόδοση του ελληνικού φωτός στα έργα του.
Γεννήθηκε το 1893 στην Αθήνα, γιος ανώτερου αξιωματικού με οικογενειακές ρίζες στη φαναριώτικη κοινότητα της Κωνσταντινούπολης. Από νεαρή ηλικία έδειξε κλίση στην τέχνη και αποφάσισε να γίνει ζωγράφος παρά τις κοινωνικές προκαταλήψεις της εποχής. Φοίτησε στη Σχολή Μακρή και μαθήτευσε στο εργαστήριο του Ευαγγέλου Ιωαννίδη, πριν φύγει το 1910 στο Μόναχο για σπουδές νομικής. Γρήγορα όμως εγκατέλειψε τον νομικό κλάδο και εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, όπου εισήχθη στην École des Beaux-Arts και παρακολούθησε μαθήματα στην Académie Julian. Στη γαλλική πρωτεύουσα ήρθε σε επαφή με τα πρωτοποριακά καλλιτεχνικά ρεύματα της εποχής του, ιδιαίτερα τον νεο-ιμπρεσιονισμό, και γνώρισε από κοντά τους εκπροσώπους του κυβισμού και του φωβισμού. Οι εμπειρίες αυτές, σε συνδυασμό με τη ζωή στο ελεύθερο πνευματικό περιβάλλον του Παρισιού, διαμόρφωσαν καθοριστικά την καλλιτεχνική του ιδιοσυγκρασία.
Το 1916, εν μέσω Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Βυζάντιος επέστρεψε στην Ελλάδα για να υπηρετήσει τη στρατιωτική του θητεία. Εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αθήνα, όπου την ίδια χρονιά παρουσίασε για πρώτη φορά έργα του σε ομαδική έκθεση του Συνδέσμου Ελλήνων Καλλιτεχνών. Το 1917 υπήρξε συνιδρυτής της ομάδας «Τέχνη», μιας προοδευτικής σύμπραξης νεαρών καλλιτεχνών που στόχευαν στον εκσυγχρονισμό της ελληνικής ζωγραφικής απέναντι στον ακαδημαϊσμό. Κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου και ειδικότερα την περίοδο της Μικρασιατικής Εκστρατείας (1921–1922), ο Βυζάντιος υπηρέτησε ως πολεμικός ζωγράφος συνοδεύοντας τον ελληνικό στρατό στο μικρασιατικό μέτωπο. Σκίτσα και μικρές ελαιογραφίες που φιλοτέχνησε από τις εμπειρίες του στο μέτωπο εκτέθηκαν αρχικά στο Ζάππειο το 1922, όμως μεγάλο μέρος αυτής της δουλειάς χάθηκε κατά την Καταστροφή της Σμύρνης.
Τις επόμενες δεκαετίες ο Περικλής Βυζάντιος διακρίθηκε ως μια πολυσχιδής μορφή στον καλλιτεχνικό χώρο. Το 1928 συνέβαλε στην ίδρυση της καλλιτεχνικής λέσχης «Ατελιέ» (μετέπειτα Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών), συγκεντρώνοντας δημιουργούς και διανοουμένους της εποχής. Το 1934 ίδρυσε μαζί με τη ζωγράφο Αλέκα Στύλου-Διαμαντοπούλου την πρώτη ελεύθερη ιδιωτική σχολή ζωγραφικής στην Αθήνα, που λειτούργησε μέχρι την έναρξη της Κατοχής. Ενεργός σε συλλογικά όργανα, το 1938 ήταν από τα ιδρυτικά στελέχη του «Συνδέσμου Ελλήνων Ζωγράφων» και εξελέγη πρώτος πρόεδρός του. Παράλληλα, από το 1930 ο Βυζάντιος εργάστηκε ως σκηνογράφος στο Εθνικό Θέατρο, ενώ δεν έπαψε ποτέ να ασχολείται και με τη γελοιογραφία. Το 1939 ανέλαβε διευθυντής των παραρτημάτων της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών σε Ύδρα και Δελφούς, συμβάλλοντας στη διάδοση της καλλιτεχνικής παιδείας πέρα από το κέντρο. Εξίσου πλούσια υπήρξε και η εκθεσιακή δραστηριότητά του αυτήν την περίοδο και τις επόμενες δεκαετίες, τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς. Ο Βυζάντιος παρουσίασε το έργο του σε σημαντικές ελληνικές και διεθνείς διοργανώσεις, συμβάλλοντας στην προβολή της νεοελληνικής τέχνης. Συμμετείχε τακτικά στις Πανελλήνιες Καλλιτεχνικές Εκθέσεις (1938–1965) και το 1934 εκπροσώπησε την Ελλάδα στην 19η Μπιενάλε της Βενετίας. Το 1937 έλαβε μέρος στην περίφημη Διεθνή Έκθεση του Παρισιού. Πραγματοποίησε επίσης πολυάριθμες ατομικές εκθέσεις στην Αθήνα από τη δεκαετία του 1920 έως τη δεκαετία του 1960, σε χώρους τέχνης όπως η Αίθουσα Στρατηγοπούλου, η γκαλερί «Στούντιο» και ο «Ζυγός». Μετά τον θάνατό του (1972) οργανώθηκαν σημαντικές αναδρομικές εκθέσεις για το έργο του – στην Εθνική Πινακοθήκη (1972) και στο Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης (1994) μεταξύ άλλων – επιβεβαιώνοντας την εξέχουσα θέση του στην ιστορία της νεοελληνικής ζωγραφικής.
Κατά την καλλιτεχνική του διαδρομή, ο Περικλής Βυζάντιος ανέπτυξε ένα προσωπικό ύφος εμπνευσμένο από τη γαλλική καλλιτεχνική παράδοση αλλά και βαθιά ριζωμένο στην ελληνική πραγματικότητα. Στα πρώτα του έργα, όπως σκηνές αστικής ζωής και κοσμικά πορτραίτα, είναι εμφανείς οι μεταϊμπρεσιονιστικές επιρροές από τη μαθητεία του στο Παρίσι. Αργότερα στράφηκε κυρίως στην τοπιογραφία, αποτυπώνοντας με ευαίσθητη χρωματική παλέτα το φως και την ατμόσφαιρα του ελληνικού τοπίου. Εκτός από τους πίνακες ζωγραφικής, σημαντικό μέρος του έργου του περιλαμβάνει σχέδια, σκίτσα και σκηνογραφικές συνθέσεις. Έργα του Βυζάντιου βρίσκονται σήμερα σε κορυφαίες δημόσιες συλλογές, όπως η Εθνική Πινακοθήκη, ενώ πολλά από τα πολεμικά του έργα εκτίθενται μόνιμα στο Παράρτημα του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου στην Ύδρα. Εξάλλου, πολλά έργα του ανήκουν σε ιδιωτικές συλλογές εντός και εκτός Ελλάδας, μεταξύ των οποίων και στη Λεβέντειο Πινακοθήκη στη Λευκωσία. Με το πολύπλευρο έργο και τη δραστηριότητά του, ο Περικλής Βυζάντιος συνέβαλε καθοριστικά στην εξέλιξη της ελληνικής τέχνης του 20ού αιώνα, γεφυρώνοντας την εγχώρια παράδοση με τα ευρωπαϊκά μοντέρνα ρεύματα.
Βιβλιογραφία
- Περικλής Βυζάντιος, Η ζωή ενός ζωγράφου: αυτοβιογραφικές σημειώσεις. Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, 1995.
- Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Περικλής Βυζάντιος – εκατό χρόνια από τη γέννησή του. Κατάλογος έκθεσης, Αθήνα: MIET, 1994.
- Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλέξανδρου Σούτζου, 100 χρόνια: Τέσσερις αιώνες ελληνικής ζωγραφικής (από τις συλλογές της Εθνικής Πινακοθήκης και του Ιδρύματος Ευριπίδη Κουτλίδη). Κατάλογος έκθεσης, Αθήνα 1999, σ. 159.
- Γιάννης Βουτσινάς, 56 Έλληνες ζωγράφοι μιλούν για την τέχνη τους. Αθήνα: Γκοβόστης, 2000, σσ. 99–103.
- Ρένα Γάκη-Παντελή, «Ο ελληνικός ιμπρεσιονισμός του Περικλή Βυζάντιου». Το Βήμα, 4 Οκτωβρίου 1998.
H βιογραφία δημιουργήθηκε με τη βοήθεια τεχνητής νοημοσύνης.