Βιογραφία
Ο Κωνσταντίνος (Κώστας) Ευάγγελος Αμπανάβας ήταν ζωγράφος και γλύπτης της ελληνικής διασποράς, με πορεία που συνέδεσε τη λεσβιακή του καταγωγή με τη ζωή του στη Νέα Υόρκη. Γεννήθηκε στις 10 Ιανουαρίου 1922 στη Νέα Ιερσέη των ΗΠΑ και μεγάλωσε στο νησί της Λήμνου, από όπου καταγόταν η οικογένειά του. Ως έφηβος, το 1938 επέστρεψε στις Ηνωμένες Πολιτείες και εγκαταστάθηκε στη Νέα Υόρκη. Εκεί σπούδασε ζωγραφική στη σχολή American Artists School καθώς και στη φημισμένη Art Students League του Μανχάταν, αποκτώντας θεμέλια στη μορφοπλαστική και γνωρίζοντας από κοντά τα ρεύματα της μοντέρνας τέχνης. Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο υπηρέτησε στο Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ έως το 1943, εμπειρία που σφράγισε τα πρώτα του έργα. Την περίοδο αμέσως μετά τον πόλεμο πραγματοποίησε την πρώτη του ατομική έκθεση το 1946, παρουσιάζοντας πίνακες που είχε φιλοτεχνήσει κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας.
Η καλλιτεχνική διαδρομή του Αμπανάβα εξελίχθηκε σε μια ζωή αφοσιωμένη στην τέχνη. Στις δεκαετίες που ακολούθησαν, πραγματοποίησε πολυάριθμες ατομικές εκθέσεις στη Νέα Υόρκη αλλά και σε άλλες πόλεις των ΗΠΑ, ενώ συμμετείχε και σε πολλές ομαδικές διοργανώσεις, τόσο στην Αμερική όσο και διεθνώς. Ήδη από το 1948 προκάλεσε το ενδιαφέρον με τη σειρά θρησκευτικών πινάκων “A Cycle of Religious Paintings”, που εκτέθηκαν από τις 8 έως τις 27 Μαρτίου εκείνης της χρονιάς σε γκαλερί του Μανχάταν. Ο Αμπανάβας υπήρξε μέλος του κύκλου των Ελληνοαμερικανών καλλιτεχνών της Νέας Υόρκης, μαζί με ομότεχνους όπως ο Θεόδωρος Χίος και ο Λούης (Lou) Τράκης. Οι μνήμες και εικόνες από τη Λήμνο – τα τοπία, οι ψαράδες, οι λαϊκές παραδόσεις και η θρησκευτική ζωή – αποτέλεσαν σταθερή πηγή έμπνευσης για το έργο του. Παράλληλα, η δυναμική μητρόπολη της Νέας Υόρκης του πρόσφερε νέα ερεθίσματα, σύγχρονες τεχνικές και ευκαιρίες συνεργασιών, που τον επηρέασαν βαθιά. Η ζωγραφική του πορεία διακρίνεται από την αρμονική συνεύρεση αυτών των δύο κόσμων: στα έργα του συνυπάρχουν το αγροτικό στοιχείο με το αστικό, η παράδοση με τον μοντερνισμό, το θρησκευτικό βίωμα με την κοσμική ματιά, ο ρεαλισμός με την αφαίρεση. Αυτές οι αντιθέσεις – Λήμνος και Νέα Υόρκη, Ανατολή και Δύση – δεν αποτελούσαν για τον καλλιτέχνη απλά θεματολογία, αλλά και τρόπο έκφρασης της ταυτότητάς του ως μέλους της ελληνικής διασποράς.
Ως προς την τεχνική και τα μέσα έκφρασης, ο Αμπανάβας ήταν ιδιαίτερα πολυδιάστατος. Εστίασε κυρίως στη ζωγραφική με λάδι σε καμβά, όμως παράλληλα καταπιάστηκε με την τέχνη του ψηφιδωτού και τη γλυπτική, χρησιμοποιώντας υλικά όπως ο χαλκός και το πλαστικό. Μάλιστα, συχνά αξιοποιούσε ευτελή ή ανακυκλωμένα υλικά – μεταλλικά αντικείμενα και λοιπά ευρήματα – για να δημιουργήσει γλυπτά, δείχνοντας ευρηματικότητα και πάθος παρά τους περιορισμένους πόρους που διέθετε. Η αφοσίωσή του ήταν τέτοια ώστε μετέτρεψε ακόμη και τον προσωπικό του χώρο σε στούντιο, προκειμένου να εργάζεται αδιάκοπα πάνω στην τέχνη του. Μετά τη συνταξιοδότησή του από την εργασία που του εξασφάλιζε τα προς το ζην, μετακόμισε στο καλλιτεχνικό περιβάλλον του Σόχο στο Μανχάταν. Εκεί, εγκατεστημένος σε έναν ευρύχωρο χώρο-σοφίτα που ο ίδιος διαμόρφωσε, αφοσιώθηκε πλήρως στη δημιουργία νέων έργων μέχρι και τις τελευταίες ημέρες της ζωής του.
Ο Κωνσταντίνος Αμπανάβας απεβίωσε στις 20 Ιουλίου 2008 στη Νέα Υόρκη, σε ηλικία 86 ετών. Υπήρξε σύζυγος της Σίρλεϊ και πατέρας δύο παιδιών, αφήνοντας πίσω του μια οικογένεια που συνέχισε να τιμά την κληρονομιά του. Το έργο του εντάσσεται σε σημαντικές συλλογές: η Εθνική Πινακοθήκη της Ελλάδος απέκτησε το 1984 οκτώ χαρακτικά του έργα, κατόπιν δωρεάς, αναγνωρίζοντας την αξία της εικαστικής του προσφοράς. Επίσης, έργα του βρίσκονται σε μόνιμες συλλογές φορέων στη γενέτειρά του, όπως η Πινακοθήκη Κοντιά στη Λήμνο, καθώς και σε ιδιωτικές συλλογές στις ΗΠΑ και την Ελλάδα. Η σημασία του ως γέφυρα μεταξύ της ελληνικής και αμερικανικής καλλιτεχνικής παράδοσης αναδείχθηκε και μετά θάνατον: το 2024 οργανώθηκε στην Ουάσινγκτον (Homme Gallery) η πρώτη αναδρομική έκθεση του έργου του με τίτλο «Where Islands Converge: A Journey from Lemnos to Manhattan», σε επιμέλεια του εγγονού του. Μέσα από αυτή την έκθεση – έναν φόρο τιμής στον Αμπανάβα – παρουσιάστηκε γλαφυρά η συνύπαρξη των δύο πατρίδων του στην τέχνη του, υπογραμμίζοντας το διαχρονικό αποτύπωμα που άφησε στην ελληνοαμερικανική κοινότητα και στον κόσμο της τέχνης.
Βιβλιογραφία
- Πινακοθήκη Κοντιά (Λήμνος), Μόνιμη Συλλογή – Προφίλ Κώστα Αμπανάβα [1],[2]
- Where Islands Converge – Ιστοσελίδα αναδρομικής έκθεσης Κωνσταντίνου Αμπανάβα, Homme Gallery (Ουάσινγκτον, 2024) [3]
- Greek News USA, “Homme Gallery in DC Unveils Retrospective Exhibition: Where Islands Converge…”, 22 Ιανουαρίου 2024 (άρθρο για την έκθεση) [4],[5]
- Αρχείο Helen Clay Frick – #137: “A Cycle of Religious Paintings by Constantine Abanavas, 1948”, Πανεπιστήμιο Πίτσμπουργκ (έγγραφα έκθεσης 8–27 Μαρτίου 1948) [6]
- Εφημερίδα Newsday, “Obituary: Constantine Abanavas”, 25 Ιουλίου 2008 (αναγγελία θανάτου)
H βιογραφία δημιουργήθηκε με τη βοήθεια τεχνητής νοημοσύνης.